TOERCLUB DE KAMPIOEN

Onder cranklengte verstaan we de afstand van het hart van de trapas tot het hart van de pedaalas. Maar in tegenstelling tot de trapfrequentie is de cranklengte tijdens het fietsen niet te wijzigen. Het is dan ook van belang dat de lengte van de crank wordt aangepast aan het lichaam van degene die op de betreffende fiets gaat rijden. En bovendien is een bepaalde cranklengte eigenlijk slechts optimaal voor één bepaalde trapfrequentie.
Vanzelfsprekend is naar het verband tussen die trapfrequentie en de lengte van de crank uitgebreid wetenschappelijk onderzoek gedaan. De resultaten daarvan geven wij hieronder (beknopt) weer.

Het zal u duidelijk zijn dat wanneer bij een constante effectieve kracht op het pedaal en een constante cranklengte de trapfrequentie stijgt, de kracht op de trapas zal toenemen. Datzelfde is het geval wanneer de trapfrequentie en de cranklengte constant worden gehouden terwijl de effectieve kracht groter wordt. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de trapfrequentie en de cranklengte dus zo groot mogelijk moeten zijn. Op onze pagina over de trapfrequentie hebben wij al aangegeven dat die frequentie binnen bepaalde grenzen moet blijven om optimaal te zijn. En omdat die trapfrequentie en de cranklengte elkaar beïnvloeden, moet de cranklengte dus ook binnen bepaalde grenzen blijven.
Uit onderzoek blijkt dat hoe langer de crank is, hoe lager de optimale trapfrequentie wordt. Maar dat zijn niet de enige factoren die hierbij een rol spelen. Ook de afmetingen van de fietser zijn van groot belang en dan vooral de beenlengte. Kort gezegd: naarmate de beenlengte toeneemt, ligt de optimale trapfrequentie lager en wordt de optimale cranklengte langer.

Maar waarom heeft iemand met langere benen langere cranks nodig?
Spieren hebben een bepaald lengtebereik waarbinnen de meeste kracht geleverd kan worden. Dit optimale bereik wordt groter naarmate de spieren langer zijn. Om dit bereik volledig te kunnen benutten, moet de cranklengte langer worden, zodat de gewrichtshoeken groter worden en de lengte van de spieren dus over een grotere afstand kunnen variëren.
De lengte van de crank bepaalt vervolgens met welk vermogen de kracht van het been op de trapas wordt uitgeoefend. Dat zou er voor pleiten om dan maar voor een zo groot mogelijke cranklengte te kiezen. Maar dat is te simpel geredeneerd.
Met een langere crank dient het pedaal een cirkel met een grotere omtrek te maken. Bij een gelijkblijvende trapfrequentie, moet het pedaal dus in dezelfde tijd een langere afstand afleggen. In de natuurkunde heet dit: de hoeksnelheid neemt toe. Dit begrip komt ook aan de orde in onze pagina over de trapfrequentie.
Deze toename van de hoeksnelheid heeft ook consequenties voor de spiercoördinatie.
Omdat men rond de optimale trapfrequentie wil presteren en er door het gebruik van langere cranks meer hefboom ontstaat, kan men met een zwaarder verzet rijden. Maar een zwaardere versnelling kost meer kracht en leidt tot een zwaardere gewrichtsbelasting. Men verliest daardoor aan souplesse.
Uit wetenschappelijke studies blijkt dat het voordeel dat behaald wordt met langere cranks (meer hefboom) groter is dan het verlies aan souplesse. Maar de uitkomsten van die onderzoeken vertonen grote verschillen. Daar komt bij dat de praktijksituatie nogal eens verschilt van de laboratoriumcondities waaronder de onderzoeken plaatsvinden. De tendens is wel dat de cranks langer worden

Tot het einde van de vorige eeuw werd voor de bepaling van de juiste cranklengte vaak uitgegaan van de lichaamslengte van de fietser. Daarbij wordt echter op geen enkele wijze rekening gehouden met de verschillen in de lengte van boven- en onderlichamen. Het is dan ook beter om de juiste cranklengte te bepalen aan de hand van de binnenbeenlengte, een gegeven dat ook gebruikt wordt voor het bepalen van de juiste framemaat.
Die binnenbeenlengte bepaalt u als volgt:
Zorg voor het juiste meetgereedschap. Een meetlat en een waterpas zijn ideaal. Als u geen waterpas bij de hand hebt, kunt u een stevig boek (bijvoorbeeld de Rose-catalogus!) gebruiken. Meet niet zelf, maar laat iemand u helpen de juiste maten op te nemen. Laat u opmeten terwijl u fietskleding of ondergoed aan hebt. Zet uw voeten (zonder schoenen) ± 15 à 20 cm uit elkaar. Houdt nu de waterpas of de catalogus exact horizontaal tussen uw benen. Meet tot helemaal bovenaan. Bedenk dat de druk van de waterpas of het boek tijdens de meting moet overeenkomen met de druk op het zadel wanneer u op de fiets zit. Nu hebt u de binnenbeenlengte opgemeten.

Aan de hand van de uitkomst vindt u de juiste lengte-indicatie in onderstaande tabel.

Deze tabel is gebaseerd op de formule binnenbeenlengte (in cm) x 2,16= cranklengte in mm. Dus stel iemand heeft een binnenbeenlengte van 80cm. Volgens de formule 80 x 2,16= 172,8 mm zou deze persoon dus een cranklengte van 172,5 mm. moeten rijden.

Zowel bij wedstrijden als bij het mountainbiken kan een langere cranklengte soms ongewenst zijn omdat men in scherpe bochten een grotere kans heeft de grond te raken.
Een tweede kanttekening maken wij t.a.v. tijdrit- en triatlonfietsen. Een racefietser zit namelijk veel rechter op de fiets dan een tijdrijder of triatleet. Deze laatsten liggen met hun bovenlichaam meer voorover gekanteld op het (lig)stuur.
Deze houding is dus aërodynamischer, maar heeft als nadeel dat de knie dichter naar het bovenlichaam komt wanneer het pedaal op het hoogste punt komt. Dat heeft grote invloed op de heuphoek, de hoek tussen knie/heup/schouder. Wanneer die te scherp wordt treedt er een merkbaar verlies van comfort en vermogen op, niet in de laatste plaats door de hogere druk op maag en longen.

Vervanging van de cranks door een korter model levert een aantal voordelen op.
Stel: u neemt een 5 mm kortere crank. Op het laagste punt van de pedaalslag eindigt uw voet dan ook een halve cm hoger dan voorheen. Dus om dezelfde kniehoek als voorheen te houden moet het zadel een halve cm. hoger worden geplaatst. Dat biedt twee voordelen.
In de eerste plaats zorgt de kortere crank dat heuphoek in het lichaam minder scherp wordt en er minder druk op de maag/longen wordt uitgeoefend.
In de tweede plaats wordt de houding nog aërodynamischer. Enerzijds doordat het zadel iets hoger wordt gezet terwijl de hoogte van het stuur gelijk blijft, anderzijds doordat het frontaal oppervlak kleiner wordt nu de dijen horizontaler blijven en de voeten minder "uitzakken".
Maar er is nog een derde voordeel. Op de daaraan gewijde pagina elders op deze site wordt uitgelegd dat een kortere crank het ook makkelijker maakt om een hogere trapfrequentie aan te houden.

Hieronder vindt u een overzicht van de cranklengtes bij de bekende en (voor sommigen) wat minder bekende grote merken.
Campagnolo
- Record en Super Record 165 (alleen compact) - 170 - 172,5 - 175 - 177,5 - 180
- Centaur, Athena en Chorus 165 (alleen compact) - 170 - 172,5 - 175
- Veloce 170 - 172,5 - 175

FSA (Full Speed Ahead)
- K-Force 170 - 172,5 - 175
- SL-K 165 (alleen dubbel) - 170 - 172,5 - 175
- Team Issue en Energy 170 - 172,5 - 175
- Gossamer en Omega 165 - 170 - 172,5 - 175

Miche
- Supertype 170 - 172,5 - 175
- Primato Carbon Evo Max 170 - 172,5
- Primato Evo Max en Race Evo Max 170 - 172,5 - 175
- Team Evo Max en Team CPT 170 - 172,5
- Sporting 170
- Young 125 - 145 - 155 - 165

Shimano
- Dura-Ace 170 -172,5 - 175 - 177,5 - 180
- 105 en Ultegra 170 - 172,5 - 175
- Tiagra 170 - 175

SRAM
- RED 165 - 167,5 - 170 - 172,5 - 175 - 177,5
- Force 170 - 172,5 - 175 - 180
- Apex en Rival 165 - 170 - 172,5 - 175 - 180

Uit Amerikaans onderzoek uit (Martin, 2001) zou o.a. blijken dat van krachtsverlies pas sprake is bij een inkorting van de crank tot minder dan 145 mm. Overigens zijn er nauwelijks cranks op de markt korter dan 165 mm. Wij kennen momenteel twee leveranciers die kortere cranklengten dan 165 mm leveren. De eerste is het Italiaanse Miche dat een crankstel (nl. model Young) levert met 125(!), 145, 155 en 165 mm, de ander is het Amerikaanse PowerCranks (www.powercranks.com) met een tot (minimaal) 145 mm variabele cranklengte.
Maar daarom niet getreurd: ook bij een lengteafname van 5 of 10 mm t.o.v. uw huidige cranks zijn volgens bovengenoemd onderzoek de vermogenstoename en overige voordelen opmerkelijk.

Hieronder vindt u een video waarin de laatste alinea's nog eens worden uitgelegd. In hoeverre de film helemaal objectief is, laten wij graag aan uw eigen beoordeling over. In wetenschappelijke kring is het nut van de onafhankelijk van elkaar draaiende PowerCranks overigens op z'n minst omstreden.

Verwante onderwerpen:
- efficiënt fietsen
- trapfrequentie
- dubbel, triple of compact
- waaierrijden (deel 1)
- waaierrijden (deel 2)

Beviel de informatie? Beveel de pagina (of onze website!) dan ook eens aan op een fietsforum. Bijvoorbeeld op fiets.nl. Dan hebben anderen er wellicht ook iets aan!

Auteursrechten e.d.