TOERCLUB DE KAMPIOEN

Onder de term trapstel verstaan we de combinatie van de pedalen, de cranks en de trapas (de in de bracket gelagerde as die de beide cranks met elkaar verbindt.
De behandeling van pedalen en cranks volgt hieronder. De trapas komt daaronder aan de beurt.

Reiniging pedalen
Maak de pedalen schoon met een spons of borstel en een sopje van water met wat autowasmiddel. Gebruik géén afwasmiddel, dat kan te agressief zijn.
Haal één of meerdere malen per jaar de pedalen van de fiets, ontvet en reinig de schroefdraad, en smeer en monteer ze weer zoals hierna onder Smering pedalen en
(De)montage pedalen is omschreven.

Inspectie pedalen

Draai met de hand de pedalen om hun as om te controleren of de pedaallagers goed zijn afgesteld. Lijkt er speling op de lagers te zitten of draaien ze niet soepel dan moeten de pedaallagers opnieuw worden afgesteld of gesmeerd. Gezien de grote variëteit in pedalen is het binnen het kader van deze pagina ondoenlijk om daarvoor aanwijzingen te geven.

Smering pedalen

Demonteer de pedalen zoals hieronder is aangegeven. Ontvet en reinig de schroefdraad en vet de schroefdraad vóór de montage in met wat vet of montagepasta. Dit dient, zoals hierboven ook al omschreven, minimaal éénmaal per jaar te gebeuren.in telkens bij het monteren.

(De)monteren pedalen

Demonteren

Dat is een simpel klusje.

Maar bedenk voordat u begint dat het linkerpedaal zogenaamd "links" en het rechterpedaal rechts ("normaal") schroefdraad heeft. Dit wil zeggen dat u het linker pedaal met de klok(!) mee losdraait en het rechter pedaal tegen de klok in losdraait. Soms staat er op het linker pedaal een L of een G op de as en op het rechterpedaal een R of een D.

U draait de pedalen los met een speciale pedaalsleutel of met een smalle 15 mm steeksleutel.

Pedalen kunnen bijna muurvast zitten en heel plotseling losschieten. U kunt zich daarbij lelijk bezeren aan de kettingbladen. Zit een pedaal muurvast, ga de boel dan niet forceren en spuit wat kruipolie op de pedaalmoer. Laat dit een minuut of 5 à 10 inwerken en probeer het daarna opnieuw.

Monteren

Smeer de schroefdraad vóór de montage in met wat vet of montagepasta. U voorkomt hiermee dat de pedalen te vast komen te zitten. Draai de pedalen niet te hard vast.

U krijgt nu nogmaals te maken met het verschil in schroefdraad tussen het linker- en het rechterpedaal. Het linker pedaal draait u vast tegen de klok in(!) en het rechter met de klok mee.

Overigens

Als u met fietsschoenen rijdt die aan de pedalen vastgeklikt kunnen worden (en wie rijdt er nog zonder?) dan is het verstandig om na de eerste rit de borgbouten van de schoenplaatjes opnieuw aan te draaien. Deze borgbouten kunnen namelijk door gebruik wat losser komen te zitten. Herhaal dit om de paar honderd kilometer want het is een beetje slordig als u in een noodsituatie uw voeten niet snel kunt uitklikken doordat de plaatjes een tamelijk eigen leven zijn gaan leiden.

Het is bij de keuze van een pedaalsysteem verstandig om een systeem te kiezen met relatief veel speling tussen pedaal en plaatje omdat de trapbeweging ook niet rechtlijnig is. Wanneer uw schoenen zonder speling vastgeklikt in de pedalen zitten, kunt u al snel knieklachten krijgen.

Reiniging crankstel

Zelfde behandeling als de pedalen, alleen hoeft u hier niets los te maken.

Dus: maak de cranks schoon met een spons of borstel en een sopje van water met wat autowasmiddel. Gebruik géén afwasmiddel, dat kan te agressief zijn.

Bescherm verchroomde cranks tegen roest door ze in te smeren met vaseline, siliconenspray of een dun laagje vet.

Inspectie crankstel

Dat is een overzichtelijke bezigheid. Controleer zowel de binnen- als de buitenoppervlakken van de cranks zorgvuldig op scheurtjes. Doe dat in het bijzonder op de punten waar de pedalen in de crank zitten en de punten waar de cranks op de trapas zijn gemonteerd.

(De)monteren en vervangen cranks

Voor de bevestiging van een crank op de trapas bestaan een aantal manieren. De meest voorkomende zijn:

- met een spie. Daarbij wordt de crank over de trapas geschoven en vastgezet met een spie. Als uw racefiets daarmee is uitgerust kan deze direct naar het Museum voor Oudheden.

- met het Japanse JIS- en het Europese ISO-systeem. De crank heeft hierbij een vierkant gat en wordt met een speciale bout (M8x1) bevestigd op een vierkantige trapas.

- met het Shimano Octalinksysteem. Hierbij is de trapas voorzien van acht banen van 9 mm, terwijl de crank acht daarmee corresponderende uitsparingen heeft. De crank wordt dan over de trapas geschoven en met en speciale bout vastgezet. Het systeem is beschermd met diverse patenten, waardoor andere fabrikanten gedwongen worden tot het kopen van licenties bij Shimano.

- met het ISIS (International Splined Interface Standard)-systeem. Dit systeem is ontwikkeld door Truvativ, RaceFace en Chris King om een antwoord te bieden op de beschermde Octalink standaard. Het ISIS-systeem maakt gebruik van 10 banen van 16 mm diep op de as.

Het ISIS principe is niet beschermd door patenten en kan hierdoor door iedere fabrikant overgenomen worden.

- met het Shimano Hollowtech II-systeem. De trapas is hierbij één geheel met de rechtse crank en wordt in de lagers geschoven die aan weerszijden in het bracket geschroefd zijn. Dit systeem is stijf, sterk, licht en ... prijzig.

Demonteren

Een crank met spiebevestiging demonteert u door eerst de spie te verwijderen. Dit gaat door de moer op de spie los te draaien met ringsleutel 10 mm en de spie daarna met een hamer uit de crank te tikken. Laat bij dat uittikken de moer nog losjes op de spie zitten. U voorkomt daarmee dat het schroefdraad wordt beschadigd. Door de crank tijdens het lostrekken te draaien over de trapas gaat de crank een stuk makkelijker los. Als de beide spieën uit de cranks genomen zijn, kunnen de cranks van de trapas genomen worden.

Bij cranks met het JIS- en het ISO-systeem dient, indien aanwezig, eerst het kunststof kapje over de bevestigingsbout te worden verwijderd. Daarna draait u de bout (M8x1) los met pijpsleutel 14 of 15. Deze is ook verkrijgbaar als speciale crankbout-sleutel. Ook komen bouten voor met een inbus-kop van 8 mm. Hierna zit de crank nog steeds stevig op de trapas geklemd. Het losnemen gebeurd met een speciale cranktrekker.

Bij Shimano Octalink en bij ISIS-cranks werkt het losdraaien van de bout waarmee de crank vastgezet wordt zelf al als cranktrekker.

Bij een Shiman Hollowtech II-crank draait u simpelweg de stelschroef en de inbusschroeven in de linkercrank los. Daarna kan de linkercrank worden verwijderd en de rechtercrank met trapas uit de lagers worden geschoven.

Monteren

Met uitzondering van de Shimano Hollowtech II houdt montage niet meer in dan het plaatsen van de crank op de trapas en het krachtig vastzetten met de bijbehorende bout. Verdere afstelling is niet nodig en trouwens ook niet mogelijk.

De montage van een Shimano Hollowtech II crank gaat iets anders. Schuif de trapas (met de rechtercrank) in de lagers die op hun beurt in het bracket (dus in het frame) gedraaid zijn. Plaats vervolgens de linker crank op de as. Draai nu de stelschroef in de linkercrank aan met een speciale stelsleutel totdat hij nog net soepel draait. Draai daarna de linker crank vast met de twee inbussleutels in de crank.

Het is verstandig om bij de montage van alle cranks altijd eerst montagepasta tussen op elkaar klemmende delen te smeren zodat een en ander later weer zonder al te veel moeit uit en van elkaar te halen is.

Reiniging trapas racefiets

Omdat de trapas veilig en stevig opgeborgen zit in het bracket van uw racefiets is het reinigen niet mogelijk zonder de trapas te demonteren.

Inspectie trapas

De enige inspectie die u zonder demontage kunt uitvoeren is die op speling.

Dit is daarvoor de gemakkelijkste methode: zet de cranks in verticale positie, plaats één hand vlak onder het pedaal op de crank die in de bovenste positie staat en plaats de andere hand op de zitbuis van het frame. Probeer nu of u de crank en de zitbuis naar elkaar toe en van elkaar af kunt bewegen.

Is dat het geval dan is er speling. Datzelfde geldt indien het ronddraaien van de cranks stroef, niet gelijkmatig of met een schurend geluid gepaard gaat.

De trapas moet dan opnieuw afgesteld, schoongemaakt en/of gesmeerd worden en dat is een prachtig werkje voor de fietsenmaker.

(De)monteren en vervangen trapas

Dit is een werkje om aan de fietsenmaker over te laten, maar als u het toch zelf wilt proberen dan heeft u naast de cranktrekker (zie hierboven) ook een trapassleutel nodig, passend bij het type trapas op de fiets die u onderhanden wilt nemen.

Daar gaat 'ie.

Verwijder de cranks zoals hierboven bij (De)monteren en vervangen cranks is aangegeven.

Draai met behulp van de trapassleutel de trapas los en verwijder deze. De linkerzijde van de bracket heeft "normaal" schroefdraad, dus met de klok mee is vast en tegen de klok in los.

Maar vervolgens hangt het van het soort schroefdraad af of u aan de rechterzijde met "normaal" (zogenaamd Italiaans) draad te maken heeft of met BSA draad dat linksom getapt is, met andere woorden: met de klok mee is los(!) en tegen de klok in vast.

Gaat u een nieuwe trapas plaatsen dan is het van groot belang dat exact dezelfde breedte heeft als het oude exemplaar. Bij een paar millimeter verschil wordt de kettinglijn al zodanig verstoord dat van soepel schakelen geen sprake meer kan zijn of kan het kleinste kettingwiel klem tegen het frame komen.

Daarnaast kan het schroefdraad verschillen, zoals wij hierboven reeds opmerkten.

Controleer of het fietsframe is voorzien is een afwateringsgaatje. Zo niet, dan is het te overwegen om op het diepste punt midden in het bracket een gaatje te boren zodat water dat in het frame komt er ook weer uit kan. 

Maak voordat u de trapas in het fietsframe (terug)plaatst de draad in het frame en op de as zorgvuldig vrij van vet, verf, vuil en andere ongerechtigheden en vet de draad in met montagepasta.

Draai de trapas heel voorzichtig met de hand een stukje in het frame. Draai eerst de rechterkant van de as goed vast in het frame tot (indien van toepassing) tegen het opstaande randje van de trapas. Draai daarna ook de linkerkant goed vast.

Monteer vervolgens de cranks zoals hierboven aangegeven.

Beviel de informatie? Beveel de pagina (of onze website!) dan ook eens aan op een fietsforum. Bijvoorbeeld op fiets.nl. Dan hebben anderen er wellicht ook iets aan!

Auteursrechten e.d.